Alfred Peter; de PF als kleurimpressie

Martin R. Baeyens

Alfred Peter woonde en werkte in Bazel. Hij werd opgeleid als decorateur, maar is in hoofdzaak bekend geworden als landschapsschilder en graficus. Als houtsnijder was hij een autodidact; hij beoefende het houtsnijden na zijn professionele werkzaamheden, en maakte, wat de toegepaste kleingrafiek betreft, zowel ex librissen als nieuwjaarswensen..

Alfred Peters kleurrijke ex librissen en PF’s, die soms meer dan zeven drukgangen tellen, ogen bijna als aquarellen. Voor zijn houtsneden werkt hij in de zogenaamde reductietechniek.

Een markant ex libris: Een ‘faux pas’van Jozef Cornelis bij de creatie van het blad voor André Vercammen.

Theo Maes

In 1977 kreeg de Lierse kunstenaar Jozef W. Cornelis (1941-2011) een onderscheiding in de eerste ex-libriswedstrijd van het Internationaal Ex-libriscentrum te Sint-Niklaas. Daarvoor had hij reeds enkele interessante boekmerken geëtst voor gekende verzamelaars uit zijn geboortestad zoals Gommer Lemmens, Leo Arras en Josef De Belder (en ook voor zichzelf).

Maar een overvloed aan opdrachten kan zijn tol eisen: misschien wordt het werk onderschat, is er onvoldoende geluisterd naar de wensen van de opdrachtgever, wordt de deadline niet nageleefd of de beoogde kwaliteit niet gerealiseerd.

Zo gebeurde er in 1978 een faux pas (hier in de betekenis van een totaal verkeerde inschatting) bij de bestelling van een ex libris door André Vercammen, ex-voorzitter van Graphia.

Theo Maes, vriend des huizes bij wijlen André Vercammen brengt een uitgebreid relaas van die bestelling en het eigenzinnig karakter van de graficus.

De Largo Art Gallery in Varna

Karl Vissers

In de herfst van 2022 was Nelly Valcheva, directrice van de Bulgaarse kunstgalerie Largo Art Gallery, op bezoek in Epreuve d’Artiste in Antwerpen. Daar kwam ze een selectie voorstellen van de boekmerken die waren ingezonden voor de ex-libriscompetities die in haar woonplaats Varna zijn georganiseerd. Haar aanwezigheid in Antwerpen vormde meteen de aanleiding voor een gesprek over haar galerie.

In 2008 richtte Nelly Valcheva de Largo Art Gallery op samen met haar echtgenoot Jordan Petkov (die in november 2020 overleed na een covid-besmetting). De galerie, die vier medewerkers telt, concentreert zich in hoofdzaak op hedendaagse kunst en richt zich daarbij niet alleen op de Bulgaarse kunstwereld, maar op die van alle continenten.

Het hoofddoel is echter om de cultuurbeleving in de Bulgaarse gemeenschap te doen herleven, ertoe bij te dragen om de namen van getalenteerde (vooral Bulgaarse) kunstenaars bekend te maken en via tentoonstellingen van hun werk zo veel mogelijk bezoekers te raken.

Ex librissen over bekende Belgen. Huldebetuiging aan Magritte.

Dirk Mattelaer

René Magritte (1898-1967), de wereldberoemde Belgische surrealistische kunstenaar, schilderde ongeveer elfhonderd werken met onverwachte en briljante vondsten. Door te spelen met perspectief en ruimte creëerde hij een onwerkelijke wereld die magisch aandoet, maar toch steeds naar de realiteit blijft verwijzen. Dat een cultfiguur als hij regelmatig in ex librissen opduikt, mag geen verrassing heten.

In deze bijdrage worden echter ex librissen bekeken die over het werk van Magritte zijn gemaakt, en dan komen we in eerste instantie terecht bij de grafici Erhard Beitz, Zoltan Ven, Jürgen Czaschka, Roman Markin, Oleksandra Sysa en Marina Maroz. De hier afgebeelde boekmerken verwijzen allemaal ondubbelzinnig naar schilderijen van de meester, die telkens worden vermeld. Het zou in dit bestek echter te ver gaan om die werken ook te reproduceren (evenees omdat dit copyrightproblemen kan opleveren), maar hoogstwaarschijnlijk is het oeuvre van Magritte onze lezers voldoende bekend om de referenties te kunnen plaatsen.

Magritte zelf heeft naar alle waarschijnlijkheid maar één ex libris gemaakt. Het gaat om een pentekening uit 1919 voor de cineast en dichter Pierre Bourgeois, die met de kunstenaar bevriend was. Het boekmerk wordt uitvoerig beschreven op p. 385 van het recent door Graphia uitgegeven magistrale boek Geschiedenis van het moderne Belgische Ex Libris (1880-2022), geschreven door Karl Vissers.

Guido Van den Eijnden: een buitenbeentje.

Jack van Peer

Voor buitenstaanders en startende ex-librisverzamelaars moet een bezoek aan een ex-librisbijeenkomst ongetwijfeld een verbijsterend gebeuren zijn. Hectisch, chaotisch, ondoorgrondelijk, bizar en schrikbarend zijn termen die, moesten ze nog niet zijn uitgevonden, voor deze gebeurtenissen zouden gecreëerd worden. Na de talrijke interviews met diverse verzamelaars hebben we die eerder negatieve perceptie toch beter weten te kaderen: door hun gemeenschappelijke belangen en passies zijn verzamelaars zowel deel- als lotgenoten, waardoor het ex-librisgebeuren meer als een familieaangelegenheid oogt dan als een hectische confrontatie. En in de beste families vind je wel eens buitenbeentjes. Zo een verzamelend buitenbeentje is ongetwijfeld Guido Van den Eijnden.

Als jongste van vijf kinderen zag de nu zestigjarige Kempenaar het daglicht in Rijkevorsel. Zijn jeugd werd enerzijds bepaald door de discipline die zijn vader, een veldwachter, hem bijbracht en anderzijds door de vrijheid die zijn moeder, een creatieve duizendpoot, hem liet. Als achttienjarige koos hij voor een opleiding tot bachelor in de bouwkunde aan het Brusselse Sint-Lucas. Daar kreeg zijn passie voor tekenen, ontwerpen en architectuur meteen de vrije loop.

Het is verrassend dat Guido tot op heden zelf nog maar één ex-librisopdracht heeft gegeven. Die werd in 2013 aan Hedwig Pauwels toevertrouwd. Hij is gefascineerd door het thema ‘de drie musketiers’ omdat schermen hem al meer dan 35 jaar sportief bezighoudt.

Dat Van den Eijnden de eerste opdracht niet door een tweede liet volgen, verklaart hij als volgt: ‘Dat is een bewuste keuze geweest. Ik heb gewoon niet het geduld om lang te wachten op een ontwerp dat mij uiteindelijk misschien niet bevalt. Nochtans ben ik soms jaloers op andere ex-librisverzamelaars die wel dat geduld hebben en dan ook prachtige kunstwerken bezitten’, geeft hij ootmoedig toe. De complexe smaak van een kenner misschien? Verder heeft hij zich, ondanks zijn recente grafiekopleiding, ook nog niet gewaagd aan het ontwerp van een boekmerk.

Léstyàn Csaba: een lange reis begint altijd met een eerste stap

Karl Vissers

Léstyán Csaba, een begaafde graficus die zich net als Vasil Angelov een specialist van de mezzotint mag noemen, heeft nog maar één ex libris gemaakt. De Chinese verzamelaar Zhang Tongqing kon hem overtuigen om een Don Quichot te graveren (afb. 8). Het resultaat is zo bijzonder dat het meteen de aanleiding vormde voor dit artikel, het eerste over een Roemeense kunstenaar in anderhalf decennium.

Csaba werd in 1975 geboren in Miercurea Ciuc. Hij volgde een middelbare kunstopleiding en kwam daarna terecht in de Academie voor Schone Kunsten in Cluj. Hij studeerde er af aan het departement grafiek. Van 2001 tot 2005 werkte hij als reclameontwerper, van 2005 tot 2013 was hij leraar aan een middelbare kunstschool. Vanaf 2005 was hij ook actief voor het culturele tijdschrift Székelyföld (Szeklerland) en illustreerde hij een aantal boeken. Op dit ogenblik is hij zelfstandig kunstenaar.

Hij werd herhaaldelijk onderscheiden in Hongarije, Roemenië en Polen, en nam sedert 2001 deel aan tientallen groepstentoonstellingen, aanvankelijk vooral in Roemenië en Hongarije, maar na verloop van tijd ook wereldwijd.

Typisch voor zijn grafische werk zijn de trompe-l’oeils en het naturalistisch aandoende fotografische perspectief. Als geen ander slaagt Csaba erin om in zijn werk illusionistische visualisaties te creëren. Zijn prenten zijn niet alleen een bewijs zijn van zijn technische vaardigheid, maar ook van zijn culturele bagage, getuige de talrijke verwijzingen naar relevante werken uit de kunstgeschiedenis.

Csaba’s oeuvre wordt zowel surrealistisch als conceptueel genoemd, en soms wordt ook over intellectuele spielerei gesproken. In elk geval is zijn werk postmodern: een unieke combinatie van allerlei moderne stijlen.

Vasil Angelov

Karl Vissers

Een graficus die regelmatig een forum krijgt in de Largo Art Gallery, is Vasil Angelov (°1987), een Bulgaarse mezzotintkunstenaar die ook op het gebied van het ex libris actief is. Zijn eigenzinnige, ietwat geabstraheerde interpretaties van universele thema’s getuigen niet alleen van een originele geest, maar ook van een grote technische verfijning.

Angelov kreeg zijn opleiding aan de Nationale Kunstacademie van Sofia, waar hij een masterdiploma in de grafische kunsten behaalde. Sedert 2021 werkt hij als assistent aan de NBU, de New Bulgarian University in Sofia, en in 2022 behaalde hij een doctoraat in de schone kunsten, meer specifiek in de visuele en plastische kunst. Sedert 2010 is hij een aantal keer onderscheiden voor zijn grafische werk en voor zijn ex librissen.

Wanneer hij aan een ontwerp begint, probeert hij weg te komen van het klassieke beeld dat in ieders geest opduikt wanneer een bepaald thema ter sprake komt. Ook als hij klassieke ex-libristhema’s zoals ‘Don Quichot’ of ‘Leda en de zwaan’ aanpakt, wil hij telkens een atypisch beeld scheppen dat zowel verrassend als origineel is.

Het ontwerp moet de toeschouwer ertoe aanzetten om over het onderwerp na te denken.

RECENTE EX LIBRISSEN

De redactie

In iedere uitgave worden een 10-tal recente ex librissen gepubliceerd die op diverse ruilmomenten werden ontdekt.

IK ZOU WEL EENS WILLEN WETEN

Een ex libris van Egor Shokoladov voor Hans Manche

Hans Manche

Heel vaak stelt een ontwerp van Egor Shokoladov (°1989) de beschouwer een resem vragen. Het is niet anders voor het ex libris dat de graficus, die van Wit-Rusland naar de Verenigde Staten is uitgeweken, in 2021 voor Hans Manche heeft gemaakt: gaat het om Adam en Eva? Zitten ze in een spinnenweb vast of in de gang der planeten? Kijken ze naar wat er van de wereld terechtkomt? Wat stelt de centrale kubus voor? Zien we onderaan een motorhelm met daarop een bloem? We legden de vragen voor aan de titularis.

Hans vertelt meteen dat hij bij het ontvangen van het ontwerp een aantal bedenkingen had. Hij vond dat ontwerp namelijk erg ingewikkeld en vroeg de graficus om wat aanpassingen door te voeren. Maar daar was geen sprake van. Shokoladov stond erop dat het werk, dat hij als titel Project Adam and Eva gaf, bleef zoals het was bedacht. De graficus legde ook heel precies uit waarom.

Jaarlijks abonnement, 4 nummers van Graphia

De volledige artikels kan je lezen in Graphia, tijdschrift voor ex-libriskunst, nummer 2023|2.

Dit prestigieuze tijdschrift in kleurendruk en in A4- formaat is één van de belangrijkste documentatiebronnen over ex-libriskunst in de Nederlandse taal.

Het verschijnt vier keer per jaar. Elke aflevering telt minstens 48 bladzijden en ruim 90 kwaliteitsgetrouwe afbeeldingen.

In de teksten wordt werk van ex-libriskunstenaars voorgesteld, worden trends en activiteiten in de ex-libriswereld besproken en boekmerken inhoudelijk geanalyseerd.

Het blad wil vooruitkijken, maar vergeet niet terug te blikken op historische ontwikkelingen en oude bronnen. Boekmerk wordt eveneens in het buitenland verspreid met samenvattingen in het Duits, Engels, Frans en Italiaans.