Thema PF’s: de charmerende aquatinten van Ctibor Stastny

Martin R. Baeyens

Deze Tsjechische kunstenaar, die leefde van 1884 tot 1962 en actief was in het onderwijs, creëerde meer dan 360 grafische werken. Hij behoort tot de zeldzame Europese kunstenaars uit de vorige eeuw die zich vooral toelegden op het ex libris, ook al maakte hij eveneens vrije grafiek, paaswensen en nieuwjaarskaarten.

Een belangrijk thema van Šťastný’s werk is zijn geboorteplaats en de omgeving waarin hij opgroeide; die bracht hij treffend tot leven.

Een markant ex libris van Maria Aldernaght

Karl Vissers

Een aantal Belgische ex-librisontwerpers zijn niet opgenomen in het overzicht Geschiedenis van het moderne Belgische ex libris 1880-2022, ook al hebben ze werk afgeleverd dat aandacht verdient. Doorgaans was de reden daarvoor dat het boek de vooropgezette limieten qua volume al ruim overschreden had. Gelukkig kunnen we via ons tijdschrift een aantal minder prominente Belgische grafici toch voor het voetlicht halen, zoals de Antwerpse Maria Aldernaght.

Wat haar ex-libriswerk betreft: zijn er van haar een aantal bladen in hoogdruk bekend. Een voorbeeld is het sobere ontwerp voor L. Aldernaght (afb. 2), hoogstwaarschijnlijk een familielid. De opgenomen motieven - de weegschaal, de kaars, het opengeslagen boek - wijzen in de richting van de jurisdictie.

Al jarenlang onze vaste lay – outer: Sebastiaan Geeraert

Karl Vissers

Sedert 2008 neemt Sebastiaan niet alleen de vormgeving van ons tijdschrift voor zijn rekening, maar zorgt hij ook voor de lay-out van onze flyers, affiches, uitnodigingen, catalogussen en boeken (bijvoorbeeld dat over de Belgische ex-librisgeschiedenis). We wilden hem graag eindelijk eens aan ons lezerspubliek voorstellen.

Geeraert (°1986) werd geboren in Menen. Hij volgde de richting Latijn-Wiskunde aan het plaatselijke college, maar was veel liever in de weer met potlood en stiften dan met cijfers en talen: tijdens de lessen maakte hij ludieke tekeningen en illustreerde hij woordgrapjes. Geïnspireerd door de cartoons van Marec en de commercials van RedBull besloot hij om een grafische opleiding te volgen aan het KASK in Gent.

Daar studeerde hij Audiovisuele en Beeldende Kunsten en behaalde hij een masterdiploma grafisch ontwerp.

Een boekmerk moet voor Sebastiaan vooral goed in elkaar zitten. Tijdens zijn studies aan de hogeschool heeft hij geleerd dat less more kan zijn. Dit komt terug in zijn snelle schetsen en cartoons, maar hij waardeert het principe ook in andere disciplines: de essentie kunnen vatten met weinig elementen (kleur, vorm, omgevingsattributen) is een echte gave.

Ex librissen voor bekende Belgen (Deel 2)

Karl Vissers

In dit vervolg op het overzicht dat in Graphia 2024-1 verscheen, zijn de bekende Belgen voor wie een ex libris is gemaakt, (weer) vooral schrijvers en politici. De volgorde is ook hier alfabetisch op de naam van de ex-libriskunstenaar.

O.m. ex librissen voor Filip Herreweghe, Joachim Coens, Herman Van Rompuy, Jean-Luc Dehaene, Mieke De Loof & Hubert Lamp passeren hier de revue.

Helga Becker – Bickerich, een opmerkelijke verzamelaarster

Jack van Peer

Van de meeste ex-librisbijeenkomsten, vooral dan de internationale, blijven er ruilmomenten in het geheugen geëtst. Soms is dat vanwege de rijke of hoogstaande oogst, in andere gevallen vanwege een hartverwarmend contact. Mijn allereerste ontmoeting met de gedistingeerde Helga Becker-Bickerich, inmiddels haast twintig jaar geleden, behoort tot de laatste soort. In de hectische en bruisende sfeer die zo eigen is aan dergelijke ruilbijeenkomsten, is Helga een buitenbeentje door haar rust en sereniteit. In deze entourage valt zij bovendien op door haar stijlvolle, eigenzinnige kleding en haar originele sieraden. Maar nog opmerkelijker zijn haar communicatieve vaardigheden.

Helga’s favoriete thema’s zijn het boek Le Petit Prince van Antoine de Saint-Exupéry en de muziekcompositie Carmina Burana van Carl Orff Die twee thema’s vult ze graag aan met het motief ‘tijd’: ‘Voor haar is het begrip tijd zeer fascinerend, vooral wanneer het wordt uitgebreid naar het domein van de dood, met daarmee verwant rouw, herinnering en dankbaarheid Daarnaast vindt zij ook de harmonie tussen het thema, het ontwerp en de gebruikte techniek van doorslaggevend belang.’

Over de huidige ontwikkeling van het ex libris kan ze haar teleurstelling niet verbergen: ‘Al na haar eerste bestellingen en uitwisselingservaringen werd het haar duidelijk dat het ex libris in zijn oorspronkelijke vorm steeds vaker wordt vervangen door grote en nog weinig persoonlijke vrije grafieken. In het beste geval kunnen de interesses of voorkeuren van de verzamelaar nog wel worden waargenomen, maar een duidelijke band tussen het ex libris en zijn eigenaar is er vaak niet meer.

Het unieke ex-libriswerk van Viola Tycz

Karl Vissers

In de opuslijst van de Poolse Viola Tycz valt een grote leemte op: tussen 2002 en 2014 maakte ze ruim veertig – door de ex-libriswereld enthousiast onthaalde - ex librissen, tussen 2014 en 2023 ontwierp ze geen enkel boekmerk meer. De reden daarvoor is eenvoudig: ze besloot zich uitsluitend op schilderijen te concentreren

Toch keerde langzaam het verlangen terug om grafiek te maken. Oude inspiraties werden nieuw leven ingeblazen, verse ideeën drongen zich op, zoals recente ex librissen voor Guiseppe Mirabella (afb. 6), Benoit Junod en Luigi Bergomi (afb. 7) bewijzen. Nu ze op haar ontwikkeling terugkijkt, kan Tycz niet anders dan benadrukken dat het grafische aspect de belangrijkste bron voor haar werk is: in de grafiek ontwikkelt ze haar meest creatieve ontwerpen.

Viola Tycz (°1973) is een multimediakunstenares die naast grafiek en schilderijen ook videokunst en installaties maakt. Ze studeerde aan de Academie voor Schone Kunsten in haar geboorteplaats Wrocław. Van de talrijke grafiekprijzen die ze ontving, kunnen de Grote Prijs van de Fourth International Print Triennial in Cairo vermeld worden, de Grote Prijs Remo Palmirani, de Jury Award in de Fourth Tokyo International Mini-Print Competition, de Grote Prijs van de International Graphics Biennial in Cluj (Roemenië) en de Grote Prijs van de International Print Biennial in Ostrów Wielkopolski (Polen).

Sinem Algan, Turkse verdedigster van de vrouwelijke identiteit

Martin R. Baeyens

Dit jaar vond de honderdste verjaardag plaats van de stichting van de Turkse republiek. Mustafa Kemal Atatürk was de grondlegger en eerste president. Een van zijn oneliners was ‘Als een natie geen kunst of kunstenaars ondersteunt, betekent dit dat een van de vitale slagaders is afgekneld.’ Het is een gepaste intro voor de presentatie van het digitaal werk van de Turkse kunstenares Sinem Algan (°1992), die best wat steun mag ervaren.

Sinem Algan werd geboren in het Çankaya-district van de hoofdstad Ankara. Na de middelbare school volgde ze een opleiding schilderen aan de Samsun Hogeschool voor Schone Kunsten. Vervolgens behaalde ze een bachelordiploma aan de afdeling schilderkunst van de Ondokuz Mayıs Universiteit; tussen 2014 en 2019 werkte ze als docent in workshops voor jongeren en volwassenen. Vorig jaar voltooide ze de masteropleiding Art and Design aan de Giresun Görele Faculteit voor Schone Kunsten.

Bij het ontwerpen van ex librissen gaat Sinem te werk als een journalist: eerst verzamelt ze alle elementen en beelden die de boodschap moeten uitdragen, vervolgens maakt ze een synthese van het bijeengebrachte materiaal en pas daarna past ze de gemaakte selectie in het totale verhaal in.

RECENTE EX LIBRISSEN

De redactie

In iedere uitgave worden een 10-tal recente ex librissen gepubliceerd die op diverse ruilmomenten werden ontdekt.

Ik zou wel eens willen weten

Ex libris van Frank-Ivo van Damme voorRené Broens

Frank-Ivo van Damme

De kopergravure die Frank Ivo in 2022 voor schrijver René Broens heeft gemaakt, bevat een duidelijke verwijzing naar Reinaert de vos, maar laat toch een aantal vragen onbeantwoord. Wie is bijvoorbeeld de vrouw aan het roer? En wie is de lachende heilige? Waarom heeft de afgebeelde schedel (net als de vos) een kroon? Zit er trouwens een papegaai in het dierenepos? Frank Ivo licht een en ander toe.

De neerlandicus René Broens (°1953), heeft decennialang het dertiende-eeuwse dierenepos Van den vos Reynaerde bestudeerd en publiceerde onlangs (in 2022) een boek met de titel Het Reynaertraadsel, waarin hij aandringt op een veelzijdigere en genuanceerdere interpretatie van het hoofdpersonage dan tot dusver het geval is geweest.

Een update van de ex-librisopuslijst van Hedwig Pauwels

Sedert de publicatie van Hedwig Pauwels’ opuslijst, een boek dat in 2008 door onze vereniging werd uitgegeven, heeft de graficus haast 450 ex librissen aan zijn oeuvre toegevoegd. Die recente boekmerken heeft Francis Dirix in kaart gebracht, in het via de internetsite Blurb uitgebrachte boekje Hedwig Pauwels, zijn kunstvorm in het ex libris. Het geeft van alle nieuwe ex librissen (opus 923 tot 1366) een afbeelding en een korte beschrijving.

Voor de talrijke verzamelaars van Hedwigs ex librissen is dit beslist een nuttige aanvulling. Het boekje kan besteld worden via de hierboven vermelde website, en wordt dan speciaal voor de besteller gedrukt. Dit procedé heeft vanzelfsprekend invloed op de prijs (56,90 euro zonder BTW en verzending), maar er is een beduidende korting mogelijk, bijvoorbeeld als het een eerste aankoop op de site betreft.

Jaarlijks abonnement, 4 nummers van Graphia

De volledige artikels kan je lezen in Graphia, tijdschrift voor ex-libriskunst, nummer 2024|2.

Dit prestigieuze tijdschrift in kleurendruk en in A4- formaat is één van de belangrijkste documentatiebronnen over ex-libriskunst in de Nederlandse taal.

Het verschijnt vier keer per jaar. Elke aflevering telt minstens 48 bladzijden en ruim 90 kwaliteitsgetrouwe afbeeldingen.

In de teksten wordt werk van ex-libriskunstenaars voorgesteld, worden trends en activiteiten in de ex-libriswereld besproken en boekmerken inhoudelijk geanalyseerd.

Het blad wil vooruitkijken, maar vergeet niet terug te blikken op historische ontwikkelingen en oude bronnen. Boekmerk wordt eveneens in het buitenland verspreid met samenvattingen in het Duits, Engels, Frans en Italiaans.