Het recente grafische werk van Rita Vandevorst

Karl Vissers

Verantwoording

Bijna twee decennia geleden nam de redactie van Graphia het initiatief om haar lezers jaarlijks een exclusieve premieprent aan te bieden in een portfolio over het werk van de kunstenaar die uitgenodigd werd om die prent te ontwerpen. Daarbij werd telkens uitgegaan van de stelregel dat de opdracht wordt toegewezen aan een ex-libriskunstenaar die nog geen forum kreeg in ons tijdschrift. Op die manier kon een misschien wat minder bekende of nog weifelende talentrijke graficus een duwtje in de rug worden geven.

Niettegenstaande wij reeds eerder in Graphia 2023-4 over Rita Vandevorst een artikel publiceerden, zijn we dit keer bewust van deze stelregel afgeweken. In het raam van de stopzetting van de Graphia-activiteiten besliste de Raad van Bestuur om haar leden nog eens te verwennen met een bijzondere prent van deze getalenteerde Belgische grafica. Gezien de techniek van de mezzotint geen grote oplagen mogelijk maakt heeft Rita Vandevorst er voor geopteerd om een reeks van zeven prenten te maken, gebaseerd op de zeven hoofdzonden.

PS Voor de lezer die graag de volledige reeks wil verwerven: doordat er minder tijdschriften worden verspreid dan oorspronkelijk verwacht, kunnen we nog enkele reeksen te koop aanbieden voor 150 €. Geïnteresseerde abonnees kunnen zich melden via info.graphiavzw@gmail.com.

Inleiding

De aanleiding voor het artikel over Rita Vandevorst in Graphia 2023-4 was haar eerste ex libris in mezzotint, Guide me, een werk waarmee ze in de ex-libriswedstrijd van Bodio Lomnago een eervolle vermelding behaalde. De mezzotint – het tevoorschijn halen van licht uit een zwarte achtergrond, de schepping van een mysterieus schemergebied via halftonen (mezzo-tinten) - is ondertussen al een aantal jaren het handelsmerk van deze gepensioneerde bachelor in de plastische kunsten. Het is een techniek die haar bijzonder goed ligt en waarmee ze steeds meer wedstrijdjury’s en grafiekverzamelaars voor zich wint. Aan het lijstje aan Rita toegekende prijzen die het artikel uit 2023 vermeldt, kunnen nog geen twee jaar later de volgende worden toegevoegd (en dan laten we de talrijke eervolle nominaties gemakshalve terzijde):

• Prijs van het notariskantoor Laszio and Dobre in de Internationale Grafiekbiënnale van het Prahova County Museum of Art in Ploiesti, Roemenië (2023);
• Grote prijs van de Internationale Grafiekbiënnale Mitrovica Print in de Kadri Kadriu Gallerie in Noord Mitrovica, Kosovo (2023);
• Derde prijs in de Achtste Grafiekbiënnale Diego Donati in Perugia, Italië (2024).

Thematiek

Het werd al vermeld in Graphia 2023-4: Rita’s favoriete onderwerpen zijn vogels en mensen, en ook in haar laatste werken blijft ze zich in die thema’s verdiepen. Soms komen ze alleen voor, soms in combinatie met elkaar. Niet zelden lijken ze in het laatste geval een verstandhouding met elkaar te hebben, of hetzelfde doel na te streven: een vlucht, een ontsnapping, een zoektocht naar redding. Het idee gevangen te zitten is vooral in de vroegere grafieken vaak aanwezig (bijvoorbeeld via tralies, via de vliegbril voor de menselijke figuur en het hoofdkapje voor de vogel) en wordt vormelijk versterkt door de opdeling van het beeld in twee of drie vakken die in elkaar kunnen overlopen.

De vogels in Rita’s werk, in de meeste gevallen raven - haar website heet niet toevallig Ravenartwork -, zijn vaak een metafoor voor haar bezorgdheid voor het milieu en de dreiging van de klimaatverandering, die de natuurlijke orde van de schepping wel eens op zijn kop zou kunnen zetten. Doorgaans zijn de afgebeelde vogels veruitwendigingen van mensen; ze vertonen bijvoorbeeld overmoed en kwetsbaarheid. Ze symboliseren trouwens ook het verlangen naar reizen, naar veranderen. Verder kunnen vogels letterlijk het bestaan ontstijgen, en het oneindige tegemoet gaan.

In Rita’s recentere mezzotinten zijn de figuren opvallend dikwijls met de rug naar de kijker gekeerd, of verbergen ze hun gezicht in een melancholische houding. Niet zelden sluiten zowel mensen als vogels de toeschouwer enigszins buiten om in hun eigen gevoelswereld te kunnen zijn, waar een zekere graad van mysterie blijft bestaan; het verhaal is meestal niet afgerond, het einde blijft open en mag door de beschouwer zelf worden ingevuld.

Techniek en stijl

In haar eerste grafische werken combineerde Rita de lijnets met de aquatint via gestileerde vormen die op essentiële beeldtaal waren gericht. Sedert haar ontdekking van de mezzotint is haar stijl realistischer en gedetailleerder geworden, met een sterke nadruk op het spel met licht en schaduw. Haar mezzotinten tonen diepe texturen en een enigszins duistere sfeer waarin de nadruk ligt op emotioneel geladen scènes. Rita streeft naar een balans tussen technische perfectie en emotionele diepgang, naar de combinatie van ambachtelijk vakmanschap met diepgaande thema’s, waardoor haar werk zowel visueel als filosofisch uitdagend is.

Het ex libris

Aan het zestal boekmerken dat ze voor de zomer van 2023 had gemaakt (zie haar ex-librisopuslijst) heeft Rita ondertussen een tiental exemplaren toegevoegd, en er staan nog ontwerpen op stapel die even moesten wachten omdat de hoofdzondenreeks de voorrang kreeg. Vijf van haar laatste ex librissen worden samen met dat voor Hans Manche in dit nummer gereproduceerd.

Voor geïnteresseerden: praktische informatie over de bestelprocedure is te vinden op Rita’s website www.ravenartwork.com. Een gedeelte van de informatie die hier is opgenomen, is trouwens ook ontleend aan de uitstekende site die door Rita’s partner Ronny Van de Geuchte nauwgezet wordt opgevolgd en die de bezoeker de mogelijkheid biedt om vrij werk aan te kopen.

De volledige artikels kan je lezen in Graphia, tijdschrift voor ex-libriskunst, nummer 2025|3.

Dit prestigieuze tijdschrift in kleurendruk en in A4- formaat is één van de belangrijkste documentatiebronnen over ex-libriskunst in de Nederlandse taal.

Het verschijnt vier keer per jaar. Elke aflevering telt minstens 48 bladzijden en ruim 90 kwaliteitsgetrouwe afbeeldingen.

In de teksten wordt werk van ex-libriskunstenaars voorgesteld, worden trends en activiteiten in de ex-libriswereld besproken en boekmerken inhoudelijk geanalyseerd.

Het blad wil vooruitkijken, maar vergeet niet terug te blikken op historische ontwikkelingen en oude bronnen. Boekmerk wordt eveneens in het buitenland verspreid met samenvattingen in het Duits, Engels, Frans en Italiaans.