Thema PF’s: digitale wensen (deel 2)

Martin R. Baeyens

In deze tweede aflevering van de bijdrage over digitale PF’s bespreekt Martin R. Baeyens een volgende reeksje kunstenaars. Weer worden de grafici alfabetisch voorgesteld.

Wanda Mihuleac (Frankrijk, °1946)

is een gereputeerde Frans-Roemeense kunstenares die in Parijs woont. Haar werk, dat door de poëzie is geïnspireerd, mag op internationale aandacht rekenen.

Miroslow Pawlowski (Polen, °1957)

is een bekroonde kunstenaar en professor aan de University of Arts in Poznan en de Nicolaus Copernicus University in Torun. Hij is echter in de eerste plaats een kunstenaar die constant op zoek is naar nieuwe mogelijkheden in de digitale beeldvorming.

Hasip Pektas (Turkije, °1953)

is de voorzitter van de Turkse ex-librisvereniging. Van hem selecteerde Baeyens twee typische nieuwjaarswensen. Dat klank en beeld elkaar kunnen beïnvloeden, blijkt uit de menselijke figuren die door de trillingen van de muziek zijn geraakt .

Ovidiu Petca (Roemenië, °1958)

is een grafische vernieuwer die uitsluitend met digitale technieken werkt. Telkens weer krijgen zijn beelden een verrassende nieuwe invulling. De vraag of het werk nu figuratief of abstract is, is niet zo belangrijk. Van grotere relevantie is het nieuwe beeld dat is ontstaan met zijn specifieke vorm en zijn eigen betekenis, een beeld dat in staat is, ondanks de soms ondefinieerbare inhoud, om onze verbeelding te prikkelen.

Liu Shuohai (China, °1955)

toont ons in zijn PF voor 2014 een origineel beeld van de Chinese Muur, maar dan wel vanuit een ongewone gezichtshoek en in een beperkte kleurtonaliteit Voor 2021 stuurde hij vanuit zijn kunstgalerie in Tianjin een landelijk tafereel met grazende koeien in een warm kleurengamma als een ode aan de natuur .

Markante ex librissen: eenzelfde ontwerp voor verschillende opdrachtgevers

Theo Maes

Hoe kan eenzelfde ex libris de namen vertonen van verschillende titularissen? Een ex libris hoort toch uniek te zijn? De regel is toch dat een kunstenaar voor een bepaalde prijs en door middel van een grafische techniek een ex libris maakt dat de naam van de opdrachtgever bevat? Deze opdrachtgever mag dan toch verwachten dat het ontwerp zonder zijn toestemming niet ook voor iemand anders wordt gebruikt? In de verzameling van Theo Maes duiken echter andere voorbeelden op.

In dit artikel wil ik het hebben over het gebruik van de grafische basis van een ex libris waarin de naam van de opdrachtgever gewijzigd wordt.

Door ervaren rotten in de materie wordt er vaak op gewezen dat je bij een opdracht ook de originele plaat of het originele houtblok moet opvragen, zodat er nadien geen extra drukken in het ruilcircuit kunnen opduiken. Dit bleek en blijkt niet altijd te lukken, omdat kunstenaars wel eens beweren dat ze nadien de andere zijde van de plaat of het blokje wensen te gebruiken voor een nieuw ontwerp. De hoge kostprijs van het materiaal (het palmhout, het koper) wordt hierbij dan als argument gehanteerd. Vertrouwen in de ontwerper was en is dus belangrijk, en nu nog meer dan ooit, want via de computer is het nog gemakkelijker geworden om een ontwerp te vermenigvuldigen – en dan hebben we het niet over het aantal exemplaren dat de kunstenaar voor zichzelf mag maken onder de noemer ‘E/A’ .

Octave Landuyt: een bekende Belgische kunstenaar die ex librissen heeft ontworpen

Dirk Mattelaer

Octave Landuyt, geboren in Gent, vierde op 26 december 2022 zijn honderdste verjaardag. Hij is een artistieke duizendpoot die in bijna alle kunsttechnieken uitmuntte en zeer persoonlijk werk heeft geleverd. Pas op 98-jarige leeftijd moest hij zijn creatieve activiteiten staken wegens lichamelijke moeilijkheden. In zijn jeugd heeft Mattelaer hem meermaals ontmoet en hij bleef tot heden een van zijn idolen op kunstgebied. In functie van dit artikel heeft hij hem op 17 augustus 2023 gaan opzoeken .

Landuyt heeft niet veel ex librissen gemaakt. Wellicht een zestal; die ook worden afgebeeld en besproken. Ze zijn alle zes met de pen getekend en gesigneerd met ‘O. Landuyt’. Het gebruikte lettertype is telkens eerder gewoontjes te noemen.

Dirk’s vader, Hubert Mattelaer heeft zich menig kunstwerk van Landuyt aangeschaft, waaronder vooral mooie juwelen. Een van die juwelen diende als inspiratiebron voor zijn ex libris dat ook in Geschiedenis van het moderne Belgische ex libris is afgebeeld en besproken (p. 350-351). In het juweel op het ex libris zien we een caduceus of hermesstaf (hier als symbool van de geneeskunde en niet van de handel) en een bronchiaalboom de (luchtpijpvertakkingen van de longen).

Ten slotte nog het volgende: Hedwig Pauwels graveerde onlangs een ex libris op Dirk’s naam als hommage aan Octave Landuyt. Boven zijn portret is één van zijn schilderijen te zien

Ex librissen over bekende Belgen

Karl Vissers

Talloze bekende Belgen, al dan niet nog in leven, hebben een ex libris op hun naam. Vaak hebben ze dat zelf besteld, soms hebben ze het als geschenk ontvangen. Doorgaans gaat het om schrijvers, kunstenaars en politici. In dit nummer vindt u een overzicht van de ons bekende exemplaren, waarvan er vanzelfsprekend een groot aantal al in vroegere publicaties is opgenomen.

De recentste uitgave waarin boekmerken van gerenommeerde Belgen zijn afgebeeld is het boek Geschiedenis van het moderne Belgische ex libris (1880-2022). Daarin zijn afbeeldingen te vinden van (in alfabetische kunstenaarsvolgorde) Rik Annerel voor kunstenaar Octave Landuyt, Jean Bilquin voor politicus Karel de Gucht, Luc De Jaegher voor dichteres Julia Tulkens, Paul Delvaux en Edgard Tytgat voor schrijver Raymond Brulez, Jules de Praetere voor schrijver Stijn Streuvels, Charles Doudelet voor schrijver Pol de Mont, Bart’d Eyckermans voor veilingmeester Mon Bernaerts, Leopold Henderyckx voor schrijver Emile Verhaeren, Jan Meeus voor uitgever Julien Weverbergh, Armand Rels voor schrijver Fernand Toussaint van Boelaere, Frits van den Berghe voor schrijver Geo de la Violette, André Vlaanderen voor politicus Achiel van Acker en Alice Vrebos voor schrijver Johan Daisne

Klaus Rödel, de éminence grise van het wereldex-librisforum

Jack van Peer

De voorbije jaren hebben we de meest uiteenlopende verzamelaars aan het woord gelaten en vaak ook aan de tand gevoeld. Ieder van hen wist daarbij op zijn of haar manier een verborgen kantje bloot te geven. Dit keer hebben we ontegensprekelijk dé éminence grise van het ex-libriswereldje weten te strikken en ook hij laat in zijn kaarten kijken. De 83-jarige Deen Klaus Rödel zal voor sommigen wellicht een nobele onbekende zijn, voor vele verzamelaars is zijn digitale FISAE Newsletter een van de meest courante ex-librisinformatiebronnen.

Klaus Rödel zag in 1940 het daglicht in Nuremberg. Na het beëindigen van zijn middelbare school en een gepaste commerciële opleiding, ging hij Deens studeren in Elsinore. In 1962 verhuisde Klaus naar Denemarken, waar hij in 1972 ook het staatsburgerschap verwierf. Van 1962 tot 2001 was hij er actief als personeels- en administratief manager. Klaus Rödel is een vaste bezoeker van de meest uiteenlopende ex-librisbijeenkomsten. Als voorzitter van de Deense ex-librisvereniging was hij tijdens de tweejaarlijkse bestuursvergaderingen van de FISAE vaak buurman en geestesgenoot van de auteur.

Met terechte trots wil Klaus Rödel enkele toelichtingen geven aangaande het gerenommeerde Frederikshavn Art Museum waarvan hij ruim vier decennia lang directeur was.

Vervolgens heeft Klaus Rödel het over een tweede ontgoocheling: de steriliteit van de FISAE.

De linosneden van de Poolse grafica Anna Wielgos

Karl Vissers

Het ex libris in linodruk dat Anna Wielgos in 2018 maakte en instuurde voor de laatste competitie die door het IEC van Sint-Niklaas werd georganiseerd, werd destijds door het museum gebruikt als smaakmaker voor de biënnale. Het ging om het vertederende beeld van een jongetje dat vanaf de oever met een stok in een waterplas roert Achteraf zou blijken dat de grafica nog veel meer in haar mars heeft

Anna Wielgos werd in 1985 geboren in Jaroslaw, een stad in het uiterste zuiden van Polen. Ze volgde er een hogere kunstopleiding om daarna aan de Universiteit van Rzeszow een masterstudie in de Schone Kunsten af te werken. Ze woont en werkt in Chlopice, een klein plattelandsdorp.

Al sedert haar kindertijd is Anna gefascineerd door het feit dat het leven voor een groot gedeelte bepaald wordt door ritme, vandaar dat ritme ook haar favoriete thema in de kunst is. Het gaat dan zowel om het ritme van de natuur als dat van de objecten, de architectuur, haar omgeving. Het waargenomen ritme zorgt voor constante impulsen en vertegenwoordigt voor haar een onophoudelijke creatieve inspiratiebron.

Een tweede belangrijke motief in haar werk is de natuur. Wielgos heeft bijzondere aandacht voor water (zoals watervallen, rivieren, vijvers, plassen). Ze houdt ervan om de beweging van water te observeren en de kleurenwisselingen onder invloed van het licht vast te leggen.

Ho Mingfang: een wereld van eenvoud en traditie

Martin R. Baeyens

Al sedert het begin van haar artistieke loopbaan is Ho Mingfang gefascineerd door de houtsnede. Ze werkt vrij intuïtief, direct en snel, wat het werk spontaan en krachtig maakt. De houtstructuur bepaalt vooral het karakter van het werk, niet de guts. Het ex libris lijkt daardoor haast als vanzelf te ontstaan.

Wat haar thematiek betreft: familie is erg belangrijk in de Chinese cultuur. Vaak hebben gezinnen maar één kind, en het is niet ongewoon dat drie generaties onder één dak wonen. Binnen en buiten de familie is er een groot respect voor hiërarchie.

Een ander aspect van de Chinese cultuur zijn de morele normen en waarden. Als je die in een aantal woorden moet omschrijven kom je uit bij harmonie, welwillendheid, rechtschapenheid, hoffelijkheid, wijsheid, eerlijkheid en loyaliteit.

RECENTE EX LIBRISSEN

De redactie

In iedere uitgave worden een 10-tal recente ex librissen gepubliceerd die op diverse ruilmomenten werden ontdekt.

Ik zou wel eens willen weten

Een ipse fecit van Guido Mariman

Guido Mariman

Voor zijn vijfenzeventigste verjaardag schonk kunstenaar Guido Mariman zichzelf een ex libris. Het stelt de beschouwer meteen voor een aantal vragen. Waarom bevindt de vrouw zich boven de man? Is ze een renaissancefiguur? Waarom heeft ze een slangenhalsketting? Vanwaar haar bijzondere hoofddeksel? Draagt de man een narrenhoed? Heeft het streepjesmotief in zijn kleding een betekenis? Verder het landschap: gaat het om een schilderij? Van welke locatie dan? Duiden de wervelende bladen in de achtergrond op grafiek? Of op teksten? En hoe verwijst het geheel naar Guido’s vijfenzeventigste jaar? We legden de vragen aan de graficus voor.

Het thema van het ex libris is ‘getooid en feestelijk’, en we gaan terug naar de vijftiende eeuw in Italië.

Nieuwe publicatie

19 Markante Verhalen door Dirk W. E. Mattelaer

In zijn boek heeft Dirk Mattelaer negentien los van elkaar staande ex-librisvertellingen opgenomen. Daarin gaat hij telkens op zoek naar de bezitter en de historische achtergrond van intrigerende ex librissen uit zijn verzameling. Elke geopende deur leidt naar een nieuwe wonderlijke kamer die op zijn beurt uitzicht biedt op verwante feiten en anekdoten. Op die manier hinkelt de auteur samen met zijn lezer van de ene boeiende ontdekking naar de andere.

Dat Dirk Mattelaer professioneel een medische achtergrond heeft, blijkt uit de keuze van zijn thema’s: die zijn vaak gelinkt aan de wereld van de geneeskunde, maar beperken zich zeker niet tot een doktersomgeving: maar liefst vijfduizend jaar kunst- en cultuurgeschiedenis passeren de revue.

Uilen-ex-libris van Tony Sebrechts

Tony Sebrechts heeft in ex-libriskringen naam en faam verworven als fanatiek verzamelaar van het uilenthema met een collectie van ruim 4.000 originele stukken. In 2012 publiceerde hij reeds Athena en haar uil, een kijkboek met passende toelichting .

Voor de nieuwe uitgave heeft hij een selectie gemaakt van andere boekmerken uit zijn verzameling en geeft daarmee zo goed mogelijk een representatief overzicht van het thema, ook op het vlak van stijlen en technieken.

Tentoonstelling van ex librissen in een adellijke bibliotheek

In het Kasteel d’Ursel in Bornem-Hingene loopt vanaf 26 mei tot 13 oktober 2024 de tentoonstelling Les liaisons désireuses over lust, verleiding en verlangen. Daarin worden achttiende-eeuwse en negentiende-eeuwse erotische objecten en schilderijen geconfronteerd met hedendaagse kunst, waaronder ex librissen.

Verdere informatie (en contactgegevens) zijn te vinden op de site www.kasteeldursel.be. De lezers van Graphia zijn alvast van harte welkom!

Jaarlijks abonnement, 4 nummers van Graphia

De volledige artikels kan je lezen in Graphia, tijdschrift voor ex-libriskunst, nummer 2024|1.

Dit prestigieuze tijdschrift in kleurendruk en in A4- formaat is één van de belangrijkste documentatiebronnen over ex-libriskunst in de Nederlandse taal.

Het verschijnt vier keer per jaar. Elke aflevering telt minstens 48 bladzijden en ruim 90 kwaliteitsgetrouwe afbeeldingen.

In de teksten wordt werk van ex-libriskunstenaars voorgesteld, worden trends en activiteiten in de ex-libriswereld besproken en boekmerken inhoudelijk geanalyseerd.

Het blad wil vooruitkijken, maar vergeet niet terug te blikken op historische ontwikkelingen en oude bronnen. Boekmerk wordt eveneens in het buitenland verspreid met samenvattingen in het Duits, Engels, Frans en Italiaans.