Frans MASEREEL. Bonne Année!

Martin R. Baeyens

De interesse voor gepersonaliseerde nieuwjaarswensen verdwijnt stilaan. In het beste geval laat men een nieuwjaarswens maken die ook dienst moet doen als ex libris.

We willen hier alvast een poging doen om de PF (Pour Féliciter) de aandacht te geven waarop hij recht heeft.

Bij deze gelegenheid stellen we een mooie reeks nieuwjaarswensen voor die Frans Masereel voor zichzelf gemaakt heeft.

Masereel wordt gezien als de belangrijkste houtsnijder uit de twintigste eeuw; samen met Jan-Frans en Jozef Cantré, Henri Van Straten en Joris Minne behoort hij tot ‘de Grote Vijf’, de groep kunstenaars die de Vlaamse grafiek na de Eerste Wereldoorlog nieuw leven inblies.

Een markant ex libris van Henry van de Velde

Dirk Mattelaer

In een map die Dirk Mattelaer in de jaren zestig kocht zit werk van interessante namen, zoals Edward Pellens, Edmond van Offel, Max Elskamp, e.a.

Vooral één ex libris intrigeerde hem door wat er in potlood op geschreven staat: ‘Dessiné par Henry van de Velde’.

Daar van de Velde (1863-1957) een zeer belangrijke Belgische kunstschilder, ontwerper, vormgever en architect was, en bovendien tot de belangrijkste vertegenwoordigers van de art nouveau wordt gerekend wilde hij meer weten over dit ex libris.

Decadentisme in het Ex Libris

Deel 4: Van lust tot onkuisheid

Jack van Peer

Bij het uitdiepen van het begrip decadentisme werden onze bevindingen getoetst aan wat er in diverse ex-libriscollecties kan aangetroffen worden. We stootten al snel op zo’n grote diversiteit dat een opdeling volgens de zeven hoofdzonden bijzonder welkom leek.

Die door de eeuwen heen zowel religieus als maatschappelijk erkende rangorde, dekt zowat alle domeinen van het menselijk gedrag die even zo lang met de vinger werden gewezen en soms zelfs met de dood werden bestraft.

Voor dit overzicht over het decadentisme in het ex libris hebben we ons niet beperkt tot de vrij argeloze overtredingen van de welvoeglijkheidsregels. Uit gezonde nieuwsgierigheid gingen we bij ons zoekwerk vooral uit naar die prenten die volgens de heersende normen flink over de schreef gaan.

Na het thema ‘gulzigheid’ en het onderdeel ‘hoogmoed en ijdelheid’ is de gulzigheid naar zinnelijke en seksuele beleving ons geenszins ontgaan, en dus lag de keuze voor de hand om dit keer ‘luxuria’ open en bloot te presenteren.

Uitingen van lust en wellust worden (gelukkig) ook nog wel gezien als een teken van gezonde appetijt. Bij onkuisheid ontwaart men gemakkelijker strakke plooitjes rond de mondhoeken.

Gedachten dwalen dan snel af naar perverse gedragingen of handelingen, waarbij het pornografische aspect wel heel nabij komt. Bewust heeft onze redactie er steeds over gewaakt, uit respect voor zijn brede lezerspubliek, deze grenzen niet te overschrijden.

Het hoeft geen betoog dat het beschikbare beeldmateriaal bij deze hoofdzonde wel eens grenzen overschrijdt.

Mijn uitgangspunt getrouw heb ik er mij aan gehouden alleen die extravagante prenten te selecteren die, zonder naar het pornografische te neigen, vooral vanwege de gecreëerde sfeer van onaardsheid en excentriciteit echte blikvangers zijn.

Het grafisch werk van Nick Andrews

Chris Verheyen

Nick Andrews, geboren in Londen in 1972, is docent tekenen en schilderen aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen.

Hij woont en werkt in Antwerpen en in Saint-Tronçais (Frankrijk). In 2009 was hij Laureaat van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten.

Tijdens de vele gesprekken bleek dat Nick Andrews geboeid was door grafiek. Zijn interesse had een familiale oorsprong. Nicks grootvader, William Collins, was namelijk een industriële lithograaf bij Purnell’s in het Engelse Bristol.

Via Roger Van Akelijen van de Panter Press, verbonden aan Galerie De Zwarte Panter, kwam Nick in contact met zwart-wit etsen.

Sinds 2003 creëerde hij in het atelier van meesterdrukker Rudolf Broulim ook jaarlijks een kleurenlithografie. Uit deze samenwerking ontstonden onder andere de prachtige steendrukken.

Uit de schatkamer van hoofdredacteur KARL VISSERS

Jack van Peer

Dit is de bijdrage in deze verzamelaarsrubriek waar allang naar uitgekeken werd. In het wereldje van ex-librisverzamelaars behoort Karl Vissers zonder meer tot wat men een progressieve, eigenzinnige vleugel zou kunnen noemen.

Minstens even interessant is de begeestering waarmee deze 59-jarige germanist sedert 2008 op subtiele wijze, maar met strakke hand, als hoofdredacteur de eindverantwoordelijkheid draagt voor ons tijdschrift Graphia.

Karl Vissers is een bedachtzame verteller, die zijn zuinige woorden wikt en weegt om zijn goed overwogen standpunten zo precies mogelijk te formuleren, zonder ze echter op te dringen.

Niet alleen de jarenlange samenwerking in het bestuur en het redactieteam, maar ook de avondlijke gesprekken tijdens buitenlandse bijeenkomsten en menige bilaterale gedachtewisselingen in allerlei andere locaties en omstandigheden, hebben ons meermaals in de gelegenheid gesteld om notities te nemen die ooit wel eens tot dit artikel zouden leiden en die uiteindelijk werden afgerond in dit recent interview.

Met zijn ingesteldheid, zijn professionele achtergrond en zijn niet alledaagse ervaring en omgang met kleingrafiek, waren we in 2007 maar wat blij dat Karl zwichtte voor ons onverzettelijke aandringen, en energie kon en wilde spenderen aan ons tijdschrift.

Maar dat Graphia onafgebroken veel tijd vraagt en wel eens tot hectische momenten leidt, zal voor niemand een verrassing zijn.

Vaak hebben we het in de redactie over de toekomst van ons blad. Wellicht zullen we er ooit mee stoppen, gewoon omdat er onvoldoende abonnees zijn om het financiële plaatje rond te krijgen, maar voor het zo ver is, blijven we onder Karls leiding vrolijk verder ploegen!

Het ex-libriswerk van YULIA PROTSYSHYN

Stefan Wisniewski

Yulia werd op 12 april 1989 geboren in Ternopil (Oekraïne). Al op zeer jonge leeftijd creëerde ze abstracte composities, gefascineerd door Picasso en Kandinsky.

In 2003 ging ze naar de Boichuk Art School in Ternopil; in de daarop volgende vier jaar ontving ze maar liefst acht onderscheidingen.

In het laatste jaar van de kunstschool volgde ze privé-lessen bij Igor Zilinko, die haar verder schoolde op het vlak van tekenen en schilderen.

Haar conceptuele werk is een combinatie van algoritmes, metafysica en energie.

Elk thema wordt grondig onderzocht en vanuit filosofisch, geometrisch en astronomisch standpunt bekeken, tot er een beeld tevoorschijn komt waarin geraffineerd met licht en donker wordt gespeeld.

De ets is de techniek die ze het vaakst gebruikt, maar ze experimenteert ook met lithografie, linoleumsnede en monotype.

Protsyshyn combineert verschillende texturen in een algemene constructie waarbij elke laag een bepaald verhaal heeft.

Bij het etsen wordt dit proces aangevuld met aquatint, mezzotint en vernis mou. Met de hand ingekleurde details zorgen voor de accentuering; de tinten goud, rood of zilver overheersen bij de inkleuring.

KATARZYNA HANDZLIK-BAK en haar collage-ex-librissen

Martin R. Baeyens

Katarzyna Handzlik studeerde af aan de Academie voor Schone Kunsten in Wrocław, waar ze ook haar doctoraat in de kunst verdedigde.

Zij runt haar eigen Art Studio aan de Faculteit der Letteren en Wetenschappen van de Universiteit van Silezië (Polen).

De collage-ex-librissen van Katarzyna Handzlik bestaan uit eenvoudige composities gemonteerd op handgeschept papier.

De uitgezochte elementen krijgen pas betekenis als de samenstelling voltooid is. Zo ontstaat er een nieuwe wereld die niet altijd duidelijk definieerbaar is.

We komen met dit verrassend nieuwe beeld terecht in een droomwereld, een nieuwe realiteit waarin de verbeelding zijn vrije gang kan gaan.

Als auteur van enkele tientallen individuele tentoonstellingen nam ze deel aan tal van nationale en internationale tentoonstellingen, plein-airs, symposia en conferenties over kunst.

Onlangs kreeg ze de eerste prijs in de ex-libriswedstrijd van Gdansk, die in 2020 was voorbehouden voor CGD-ontwerpen.

RECENTE EX LIBRISSEN

De redactie

In iedere uitgave worden een 10-tal recente ex librissen gepubliceerd die op diverse ruilmomenten werden ontdekt.

IK ZOU WEL EENS WILLEN WETEN

Agaath van Waterschoot

Het ex libris met als titel Adam en Eva dat Jürgen Czaschka in 1995 voor de betreurde Jos van Waterschoot heeft gemaakt, plaatst ons voor een aantal vragen.

Waarom heeft Adam bijvoorbeeld de appel in de hand, en niet Eva, zoals het scheppingsverhaal ons vertelt?

Waarom houdt hij een mobieltje vast?

Met wie belt hij dan?

Welke rol spelen verder de schermen in het driehoekige torentje tussen Adam en Eva?

En neemt Eva afscheid?

We legden de vragen voor aan Agaath van Waterschoot.

Van het ex libris weet ze nog dat Czaschka een hedendaagse Adam en Eva wilde neerzetten, met moderne symbolen.

Die – vooral technische – symbolen vond hij vooral bij Adam horen, en zijn opzichtige bril zegt ook wat over de manier waarop hij in het leven staat.

Eva is een geëmancipeerde vrouw, die haar eigen weg gaat. ‘Dat laatste beviel me wel,’ vertelt Agaath, ‘maar de rest is interpretatie.

DEG – Jahrbuch 2020

Karl Vissers

Je kan niet anders dan bewondering hebben voor het feit dat de Duitse ex-librisvereniging er elk jaar in slaagt om haar leden een mooi uitgegeven en degelijk gedocumenteerd jaarboek te bezorgen.

De uitgave van 2020 (op A4-formaat met een harde kaft in een oplage van 360 exemplaren) telt 152 pagina’s, heeft vijftien bijdragen, bevat elf ingekleefde of ingebonden ex librissen.