IPSE FECIT (hij heeft het zelf gemaakt)

Kunstenaars maken een Ex Libris voor zichzelf

Aflevering 6

Karl Vissers

In het zesde en laatste deel van deze reeks tonen we eigenex-librissen waarin kunstenaars min of meer symbolisch te werk gaan. Ze vereenzelvigen zich bijvoorbeeld met dieren, beelden een vanitas-motief uit, of gaan de abstracte toer op.

Ten slotte, als afsluiting van deze reeks over het ipse fecit, een paar bladen waarin grafici hun bewondering voor collega’s uitspreken. Zo selecteerden we o.m. het ex libris van Gerard Gaudaen waarin hij Victor Stuyvaert op een sokkel plaatst en een boekmerk dat Erhard Beitz ter ere van René Magritte etste.

Decadentisme in het Ex Libris

Deel 2: gulzigheid

Jack van Peer

Decadentie is een maatschappelijk verschijnsel dat door de eeuwen heen de kop opstak in tijden van hoogconjunctuur. Of ze bekritiseerd of verheerlijkt werd, hing af van hoe moraliserend de betreffende tijdsperiode was.

Na lezing van de inleiding bij deze reeks zou het gevoel kunnen achterblijven dat daarin excentriek en exuberant gedrag geloofd wordt. Bij de afronding ervan hebben we evenwel bewust de link gelegd naar het immer populaire thema ‘de zeven hoofdzonden’ in de kunst.

Internationaal worden excessen als gulzigheid, vraatzucht en onmatigheid onder de klassieke term ‘gula’ geclassificeerd, wat etymologisch staat voor het bovenste deel van de keel.

Gulzigheid en onmatigheid verwijzen eerder naar een mentale of een door onze hersenen gemanipuleerde fysieke overdaad.

Bij vraatzucht haalt men zich vrij snel psychische stoornissen als anorexia en obesitas voor de geest.

In boekmerken treffen we zowel collectieve als individuele schroktaferelen aan. In vele ex librissen vallen ook de raakvlakken op tussen de gulzigheid en de andere ondeugden, de wellust niet in het minst.

Het spreekwoord ‘Is de wijn uit de kan, dan ook de wijsheid uit de man’, blijkt meer dan eens. Bij de zoektocht naar geschikt beeldmateriaal passeerden ook enkele pittige prenten de revue, die eerder indirect naar een vorm van gulzigheid verwijzen.

Graficus en ex-librisontwerper Eddy Janssen

Karl Vissers

De naam van deze graficus was al een paar keer opgedoken in de catalogussen van de wedstrijden van het IEC. Ook in de laatste aflevering, die van 2019, werd een werk van hem opgenomen.

Bij nader onderzoek bleek Eddy Janssen (Bree, °1956) een oud-student van Hedwig Pauwels te zijn die er decennialang in geslaagd is onder de radar te blijven.

Een bezoek drong zich op, op een wintermiddag in een mooie villa net buiten Bilzen .

Tijdens zijn humanioratijd bezocht Eddy Janssen de academie van de stad Sint-Truiden, die onder leiding stond van glazenier Paul Wilmots. Nadat hij het onderwijzersdiploma had behaald, volgde hij een grafiekopleiding in het Hasseltse Provinciaal Hoger Instituut voor Kunstonderwijs (het PHIKO).

Hij is een generatiegenoot van onder andere Vicky Gruyters, Herman Vandelaer en Harlinde van Meulder.

Vanaf 1989 werkt hij als leraar aan de kunstacademie in Maasmechelen. Momenteel is hij docent in het atelier Tekenen en het atelier Grafiek. Omdat hij een groot gedeelte van zijn vrije tijd besteedde aan straatanimatie en straattheater, verschoof zijn grafische werk naar het tweede plan. Maar nu zijn pensioen nadert, heeft hij meer tijd in het vooruitzicht voor zijn plastische werk.

Cees Lith

Passie voor Rusland en Nederlands verleden

Jack van Peer

Voor onze noorderbuur Cees Lith, die sedert 2009 een vaste stek heeft in Berlijn, zijn de afstanden naar de ruilbijeenkomsten in de Lage Landen blijkbaar te verwaarlozen.

Deze zachtaardige ex-librisverzamelaar heeft veel geëmotioneerde en gepassioneerde verhalen in petto; Cees is een geboren, vaak niet te stuiten verteller.

Uit de talrijke ruilmomenten die we met hem doorbrachten, zijn vooral twee gespreksonderwerpen bijgebleven.

In eerste instantie het jeugdtrauma van een oorlogskind in een verwoest Rotterdam, anderzijds ook een link naar onze vervolgreeks over decadentie in het ex libris.

Het thema ‘de zeven hoofdzonden’ herinnert Cees onmiddellijk aan zijn eerste bezoek aan de DEG-bijeenkomst.

We hadden meteen voldoende gespreksstof om het interview aan te vatten. Bij twee thema’s zou het overigens niet blijven.

In de grafiek houdt Cees Lith – hij is uiteindelijk een tekenaar – vooral van werk waarin lijnen duidelijk zijn aangebracht, of die nu geëtst, gegraveerd of gelithografeerd zijn.

Hij wil vooral het tekeningachtige, het spontane en het niet gecorrigeerde van de pen of tekenstift zien. Dat vooral geeft voor hem het artistieke gehalte aan.

Naast zijn voorliefde voor de oudere Nederlandse kunst en grafiek heeft Cees nog een andere fascinatie: die voor de Russische kunst van de negentiende eeuw tot heden.

Zijn interesse voor de Russische cultuur in al zijn verschijningsvormen werd al vroeg in zijn jeugd gewekt, waardoor ook de wordingsgeschiedenis van dat land met zijn vele brute overheersers hem ging bezighouden.

Die interesse uit zich in recente ex-librisopdrachten.

Fu Liming

Geometrische evenwichten

Martin R. Baeyens

Fotografie heeft een groot aandeel in het grafische werk van Fu Liming.

Dankzij de snelle ontwikkeling van wetenschap en technologie en de optimalisering van het materiaal kan iedereen nu als fotograaf uit de voeten.

De (eenvoudige) smartphone heeft het (ingewikkelde) fototoestel snel en brutaal verdrongen.

Mensen nemen vrijuit foto’s van zichzelf en van anderen en delen die gul op de sociale media.

Dit is echter niet het werk waarmee Fu Liming, een kunstenaar met eigenzinnige ideeën en een sterke drang naar onderzoek, aan de slag gaat.

Voor hem is de fotografie een technisch hulpmiddel om de wereld te verkennen en informatie uit te wisselen.

De boekmerken van Fu Liming zijn geen alledaagse plaatjes, maar ze eisen wel hun plaats op in het hedendaagse kunstgebeuren, en het is meer dan terecht dat hij sedert 2010 herhaaldelijk werd uitgenodigd voor een resem belangwekkende internationale tentoonstellingen.

Zhivko MUTAFCHIEV en zijn serie ‘The Flying Dutchman’

Frans van der Veen

The Flying Dutchman, het zou de titel van een spannend boek kunnen zijn. En eigenlijk is het dat ook.

Het dramatische verhaal, in oorsprong een sage, is verteld in gedichten, kortverhalen, romans, strips en films.

Het verhaal duikt ook op in de kunst. Zoals in de elf prenten die de Bulgaarse graficus Zhivko Mutafchiev heeft gemaakt.

Mutafchiev werd geboren in 1967 in Aitos, Bulgarije. Hij werkt nu in Sofia en woont er ook. Hij heeft al heel wat ex librissen gemaakt, vooral als litho, maar ook als ets en droge naald.

Het merendeel van het werk is kenmerkend gekleurd met steeds weer het gebruik van het handschrift.

Daarnaast beoefent hij veel andere genres, waaronder olieverf en pastel (en verder maakt hij ook grafisch werk in groot formaat).

Zhivko maakte niet tien, maar elf prenten. Hiervan komen er slechts tien bij de opdrachtgevers als ex libris terecht, gewoon omdat de graficus ook de laatste opdrachtgever een keuze wilde bieden.

Tentoonstelling van vrouwelijk ex-libristalent in

Vrouwen charmeren met graveren

Jack van Peer

Naar aanleiding van de Internationale Vrouwendag, waarop we de voorgaande jaren eerder kleinschalig inspeelden, hebben we er in 2020 resoluut voor gekozen om vrouwelijke ex-libristalenten een forum te bieden.

Deze overzichtstentoonstelling van boekmerken die exclusief door vrouwen werden ontworpen, kreeg meteen het gepaste eerbetoon met de titel Vrouwen charmeren met graveren.

Voor de realisatie ervan heeft onze ondervoorzitter Lodewijk Deurinck ruim 200 topstukken van internationale ex-librisontwerpsters geselecteerd uit zijn rijke collectie.

Met het initiatief laten we gerenommeerde grafica’s de gevoelige snaar van het publiek beroeren.

Met tal van randactiviteiten in de marge beogen we bovendien De Vrouw artistiek in de schijnwerper te zetten en daarvoor ook in Sint-Niklaas de nodige waardering op te wekken.

De tentoonstelling, die voor de gelegenheid werd aangevuld met intimistische keramiekfiguren van Linda Welvaert, vond onder grote belangstelling plaats op 8 maart.

Voor onze vereniging is het van groot belang dat de huidige ex-libriscollectie, ook al groeit zij niet meer aan, in geen enkel geval ontwaardt en dat haar huidige internationale uitstraling niet in gevaar komt.

In die geest zal Graphia, complementair aan het museaal beheer, promotie blijven voeren voor het ex libris via publicaties, lezingen en tentoonstellingen.

Recente ex librissen

De redactie

In iedere uitgave worden een 10-tal recente ex librissen gepubliceerd die op diverse ruilmomenten werden ontdekt.

Ik zou wel eens willen weten

Stefan Wisniewski

Op een ex libris dat de Rus Igor Baranov vorig jaar voor Stefan Wisniewski heeft gemaakt, zien we een wijds landschap met op de voorgrond twee toeschouwers.

De grote ets (123 x 166 mm) werd ingekleurd en kreeg de titel Tundra mee.

Het werk toont verder een stuk van de wereldbol, een onheilspellende lucht, een weidse zee, een donker land.

Een aantal vragen duikt op: wie zijn die mensen? Waar staan ze? Waarom zijn ze met de rug naar de kijker gekeerd, en welke link hebben ze met de titularis? Stefan Wisniewski bezorgde ons de antwoorden.

More Wondering Minds

Chris & Zora’s new mezzotint’s friends

Karl Vissers

In Boekmerk 48 van mei 2015 berichtten we over 60 x 60, The Wondering Mind, een uitgave over het project dat Chris Verheyen en Zora Petrasova hadden opgezet naar aanleiding van hun zestigste verjaardag.

Bij dat feestelijke gebeuren nodigden ze 60 kunstenaars uit 24 landen uit om een cirkelvormig grafisch werk te maken (op een oplage van 60 exemplaren) voor een tentoonstelling die ook zestigmaal in diverse landen zou georganiseerd worden.

Het doel was in hoofdzaak om kunstenaars uit de hele wereld bij elkaar te brengen en zo veel mogelijk mensen warm te maken voor de grafiek.

In beide betrachtingen is het project wonderwel geslaagd.

Nu, precies vijf jaar later, krijgt het initiatief opvolging: voor More Wondering Minds werden grafici gecontacteerd die zich in de techniek van de mezzotint hebben gespecialiseerd.

De opzet was een eerbetoon te brengen aan de galerieën en de kunstenaars die een revival nastreven van de mezzotint, één van de oudste en moeilijkste grafische technieken, en om weer een tentoonstelling de wereld rond te laten reizen.

De mooi uitgegeven en rijkelijk geïllustreerd catalogus (formaat A4, zachte kaft, 80 pagina’s) wijdt twee pagina’s aan ieder van de deelnemende kunstenaars.

Het tentoongestelde werk wordt met begeleidende commentaar gereproduceerd.

Jaarlijks abonnement, 4 nummers van Graphia

De volledige artikels kan je lezen in Graphia, tijdschrift voor ex-libriskunst, nummer 68.

Dit prestigieuze tijdschrift in kleurendruk en in A4- formaat is één van de belangrijkste documentatiebronnen over ex-libriskunst in de Nederlandse taal.

Het verschijnt vier keer per jaar. Elke aflevering telt minstens 48 bladzijden en ruim 90 kwaliteitsgetrouwe afbeeldingen.

In de teksten wordt werk van ex-libriskunstenaars voorgesteld, worden trends en activiteiten in de ex-libriswereld besproken en boekmerken inhoudelijk geanalyseerd.

Het blad wil vooruitkijken, maar vergeet niet terug te blikken op historische ontwikkelingen en oude bronnen. Boekmerk wordt eveneens in het buitenland verspreid met samenvattingen in het Duits, Engels, Frans en Italiaans.